مرور زمان در قانون مجازات اسلامی

مرور زمان در قانون مجازات اسلامی : زمانیکه یک جرم در برهه ای از زمان روی می دهد باید در یک بازه زمانی مناسب مورد رسیدگی، تعقیب انتظامی و قضایی و مورد حکم قرار گیرد در غیر این صورت مشمول مرور زمان شده و نمی توان به جنبه عمومی آن جرم رسیدگی کرد. در واقع مقوله بسیار مهمی که تحت عنوان مرور زمان و در قانون مجازات اسلامی مطرح می شود این مسئله را مطرح می کند که تعقیب جزایی صرفا زمانی منتج به نتیجه است که در یک زمان مطلوب صورت گیرد در غیر این صورت ممکن است نتایج سوء و نامطلوب آن بیش از نتایج مثبت و مطلوب باشد. در ادامه این مبحث را به صورت تفصیلی تر تشریح می کنیم با گروه حقوقی عدل محور همراه باشید.

مرور زمان به چه معناست؟

مرور زمان به معنای مدت زمان دقیق و مشخص شده ایست که از زمان رسیدگی به یک جرم، تعقیب مجرم و یا اجرای حکم گذشته و اکنون با توجه به نظر قانونگذار نمی توان به آن رسیدگی کرد. لازم به ذکر است که این امر صرفا جنبه عمومی جرم را منتفی می کند و مشمول جنبه خصوصی نمی شود. بنابراین اگر به عنوان مثال جرم سرقت بیست سال پیش رخ داده است اکنون جنبه عمومی این جرم از حیث جریمه نقدی یا مجازات حبس اجرا نمی شود اما سارق موظف است مال را به صاحب اصلی بازگرداند.

چه جرائمی مشمول مرور زمان نمی شوند؟

جرائمی که مستوجب مجازات حد باشند و همچنین جرائمی که علیه امنیت داخلی کشور رخ داده است و یا جرائمی که مستوجب قصاص یا پرداخت دیه هستند به همراه جرائم ذکر شده در ماده 36 قانون مجازات اسلامی با رعایت حداقل میزان جرم و همچنین جرائم مربوط به مواد مخدرمشمول مرور زمان نمی شوند و افرادی که مرتکب این اعمال شده اند در هر زمانی که مورد تعقیب جزایی قرار گیرند و جرم آن ها اثبات شود باید متحمل مجازات تعیین شده باشند. اغلب این جرائم در زمره اعمالی هستند که مستوجب قصاص نفس شده و حکم اعدام را به طرق مختلف به دنبال دارند.

چه جرائمی مشمول مرور زمان می شوند؟

قانون مجازات اسلامی جرائم تعزیری را در زمره جرائمی شمرده است که مشمول مرور زمان شده و بعد از زمان مشخص، دیگر تحت پیگرد قضایی و قانونی قرار نمی گیرند. بر طبق مندرجات قانون مجازات اسلامی، مرور زمان در سه دسته مجزا مورد بررسی قرار می گیرد. این موارد عبارتند از:

• جرائم تعزیری که از آخرین زمان تعقیبات جزایی مشمول مرور زمان می شوند.
• جرائم تعزیری که زمان صدور حکم مشمول مرور زمان واقع می شوند.
• – جرائم تعزیری که از زمان اجرای حکم مشمول مرور زمان هستند.

مرور زمان تعقیب و صدور حکم

اگر یک جرم و رسیدگی به آن در مرحله تعقیب و صدور حکم خاتمه یافته باشد به صورت ذیل مشمول مرور زمان می شوند:

• جرایم تعزیری درجه یک تا سه پس از انقضای پانزده سال
• جرایم تعزیری درجه چهار پس از انقضای ده سال
• جرایم تعزیری درجه پنج پس از انقضای هفت سال
• جرایم تعزیری درجه شش پس از انقضای پنج سال
• جرایم تعزیری درجه هفت و هشت پس از انقضای سه سال

مرور زمان اجرای احکام

مرور زمان حتی در خصوص مجازات جرائم تعزیری که قطعی شده ولی اجرا نشده اند نیز اجرا می گردد. مرور زمان در این خصوص قدری طولانی تر است. مرور زمان اجرای حکم نیز شامل موارد ذیل است:

• جرایم تعزیری درجه یک تا سه پس از انقضای بیست سال
• جرایم تعزیری درجه چهار پس از انقضای پانزده سال
• جرایم تعزیری درجه پنج پس از انقضای ده سال
• جرایم تعزیری درجه شش پس از انقضای هفت سال
• جرایم تعزیری درجه هفت و هشت پس از انقضای پنج سال

نکاتی که باید در خصوص مرور زمان بدانید

برخی از نکات جزیی در خصوص مرور زمان وجود دارد که ممکن است برحسب نیاز با پرونده شما یا فردی که از وی شاکی هستید مرتبط باشد. در ادامه این موارد را بیان می کنیم:

• آغاز مرور زمان تعقیب در قرار اناطه، از تاریخ قطعیت رأی مرجعی که رسیدگی کیفری منوط به صدور آن است.
• در جرایم تعزیریکه قابل گذشت هستند هرگاه متضرر از جرم در مدت یک سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم شکایت نکند حق او مبنی بر شکایت کیفری ساقط می‌شود مگر اینکهعدم شکایت به علت تحت سلطه بودن متهم باشد یا اینکه به دلیلی خارج از قدرت او، نتواند نسبت به شکایت کیفری اقدام نماید.
• اگر متضرر از جرم قبل از انقضای مدتی که در بند اخیر ذکر گردید فوت کند و دلیلی بر صرف نظر کردن وی از طرح شکایت نباشد هر کدام از ورثه او در مهلت شش ماه از تاریخ وفات حق دارد تا نسبت به شکایت اقدام کند.
• در صورتی که اجرای تمام یا بقیه مجازات موکول به گذشتن مدت زمان مشخصیا رفع مانعی خاص باشد، مرور زمان نیز از تاریخ انقضای آن مدت یارفع مانع مورد نظر محاسبه می‌شود.
• مرور زمان اجرای احکام در مواردی که حکم مورد نظر از دادگاه‌های خارج از کشور درباره اتباع ایرانیصادر شده است و حکم مورد نظر نیز در حدود مقررات و موافقتنامه‌های قانونی و بین المللی باشد مشمول مقررات این ماده می گردد.
• هرگاه یک شخص مشمول محکومیت های قطعی و متعدد گردد شروع به اجرای هر یک از محکومیت‌ها قاطع مرور زمان سایر محکومیت هاست.
• هرگاه مجازات فردی معلق شود یا به صورت مشروط آزاد گردد اما پس از مدتی، تعلیق مجازات یا آزادی مشروط لغو شود مرور زمان از تاریخ لغو قرار یا حکم است.
• قطع مرور زمان به صورت مطلق است و اگر نسبت به یکی از شرکا یا معاونین جرم اعمال شود نسبت به سایرین نیز اجرا می شود.